آقای روضه سرا

آقای روضه سرا

تو ذهن من و هیچ کدوم از بچه های کلاس دوم ابتدایی پیشگام دزفول از خاطر نرفته.

آقای روضه سرا از اون معلم هایی نبود که راحت بگیره و کلاسش هتل باشه

نه اتفاقا 

به شدت سختگیر و دقیق بود

هیچ وقت یادم نمیره، من و خیلی از بچه های کلاس هر شب با این استرس می خوابیدم که نکنه کتابی از برنامه ی فردا رو جا بذاریم. واسه همین من معمولا تمام کتاب ها رو می بردم که به مشکل برنخورم!

هیچ وقت یادم نمیره ، درسمون رسیده بود به "خوندن ساعت" ، واسه همین آقای روضه سرا ازمون خواست که فردا با مقوا و قیچی بیایم تا توی مدرسه ساعت درست کنیم.

فرداش من توی سرویس متوجه شدم که قیچی و مقوا نخریدم😨

یادمه انقد گریه کردم تا راننده ی سرویس دلش به رحم اومد و رفت برام قیچی و مقوا خرید.

 وقتی اومدم مدرسه ، همه جز یه نفر (جوان دیلاقی به اسم مصطفی) مقوا و قیچی خریده بودن.

 آقای روضه سرا هم یه دست کتک مفصل مصطفی رو زد تا یادبگیره چیزی رو فراموش نکنه.

(توی شهرستان هنوز از این قرتی بازیا که نباید بچه رو زد مد نشده بود)

آقای روضه سرا توی کارش جدی بود 

خیلی جدی

اما همه ی بچه ها عاشقش بودن

چون آقای روضه سرا هم عاشق بچه ها بود

بچه ها اینو خوب می دونستن

آقای روضه سرا اگه املامون بدون غلط بود و خوش خط بود ، بهمون چهل میداد.

حتی یه بار بهم هشتاد داد!

بابت هر بیست، یه کارت امتیاز و هرچه قدر که کارت امتیازامون بیشتر بود ، بهمون جایزه های مختلف می داد.

تازه ، این به جز جایزه هایی بود که اگه مشقامون رو زود می نوشتیم بهمون می داد.

 یادمه یه بار جایزه ی زود نوشتنم این بود که منو کشید کنار و عکس یه گربه بهم نشون داد.

اما گربه هه عادی نبود

یه گربه ی سه سر بود!

بعدم یه داستانی ردیف کرد درباره ی اینکه واسش از تهران گربه ی سه سر اوردن و تهران گربه ی سه سر زیاده! 

(حالا بگذریم از اینکه ما هر سال تابستون که تهران میومدیم ، من در به در دنبال گربه های سه سر می گشتم!)

آقای روضه سرا داستان زیاد می گفت

شاید واسه همینم دوسش داشتیم.

یادمه روز اول کلاس دوم ، معلم کلاس اولمون (آقای باقری) اومد داخل و خاطره ی نجات خودش از داخل یه تانک عراقی توسط آقای روضه سرا (که میگفت چتربازا بوده) رو برامون تعریف کرد.

البته ، بعد ها فهمیدم که انگار داستان رو جز ما ، برای استیون اسپیلبرگ هم تعریف کردن. چون بنظر میومد نجات سرباز رایان به طرز غریبی شبیه داستان نجات معلم باقری بود!

راستش،من نمی دونم چقدر هرکدوم از اون داستانایی که آقای روضه سرا واسمون تعریف می کرد، درست بود و نمی دونم امروز چقد به دانش آموزی که آقای روضه سرا می خواست شبیهم.

حتی نمی دونم آقای روضه سرا ، بین اون همه دانش آموز ،هنوز منو یادشه یا نه

ولی یه چیزی رو خوب می دونم

اینو می دونم که اگه اون بچه ها یه روزی به یه جایی برسن

حتما یکی از مهمترین دلایلش به خاطر داشتن معلمی به اسم آقای روضه سراست

معلمی که بهمون یاد داد جدی باشیم و برای هرچی که میخوایم تا آخرین ذره ی وجودمون بجنگیم.

تقدیم به معلمی که هرگز فراموشش نمی کنیم.

پانوشت1: رفتم دزفول که این کتابو به آقای روضه سرا بدم ، ولی هرچی گشتم نتونستم پیداش کنم. 

میگم بنظرتون بلاخره یه روزی "شاه گوش می کند" ها به صاحباشون میرسن؟ 

پانوشت2: راستی ، شما گربه ی سه سر تا حالا تهران دیدید؟

در جستجوی فریده

این یادداشت ، آخرین یادداشت و در حقیقت جمع بندی تموم یادداشت های قبلی که در این وبلاگ  بر فیلم "در جستجوی فریده" نوشته بودم.

خطر لوث شدن داستان

در جستجوی فریده ، داستان دختری به اسم فریده است که زن و شوهری هلندی ، زمانی که اون فقط چند ماه داشته، از شیرخوارگاه آمنه به سرپرستی قبولش می کنن و با خودشون به آمستردام می برن.فریده پس از نزدیک به چهل سال ، می خواد به ایران برگرده و بفهمه کی اون رو در حرم امام رضا رها کرده بود. 3 خانواده در مشهد اعلام کردن که اون ها دختربچه ای در همون حدود زمانی در حرم امام رضا رها کردن و فریده به ایران میاد تا بفهمه کیه. این سه خانواده هرکدوم برای چند هفته ، انقد خوشحالن که انگار دنیا رو بهشون دادن . خانواده ها از داستان هاشون می گن و اینکه چی شد دخترشون رو مجبور شدن رها کنن و اینکه چقد سخته، آدم سال های سال ، منتظر گمشده اش باشه. اما زمانی که نتیجه ی آزمون دی ان ای مشخص می شه ، انگار دنیا روی سر اون ها خراب میشه. انگار قرار نیست انتظار این آدم ها به سرانجام برسه. فریده هم مثل اون ها گریه می کنه ، اون هم گمشده هاش (پدر و مادر واقعی اش) رو ظاهرا پیدا نکرد ، اما وقتی به هلند برمی گرده ، فریده انگار یه تغییری رو تجربه کرده!

نمی دونم ، ولی من احساس کردم ، انگار فریده خودش رو گم کرده بود

ولی بعد از سفر به ایران ، بلاخره خودش رو پیدا کرده.

اگر بخوایم داستان فیلم رو مطابق بالا در قالب کلمات تعریف کنیم ، شاید همچین هم به داستان منحصر بفردی نرسیم. اما اشتباه نکنید ، با یک فیلم عالی سروکار داریم.

کارگردانان با هوشمندی ، فیلمی ساختن که نه داره راجع به وضع ایران غلو آمیز صحبت می کنه و نه ایران رو خیلی عقب افتاده به تصویر کشیده. کارگردانان با هوشمندی شخصیت مترجم (نگار) رو قرار دادن تا نماد یک دختر امروزی و خود ساخته ی ایرانی باشه که تنها زندگی می کنه و درکنار تصویر اون سه خانواده که از نظر تحصیلات سطح پایینی دارند ،فیلم تصویر همه جانبه ای  از ایران امروز برای مخاطب خارجی می سازد. کارگردانان این فیلم ، به درستی (و نه انقدی که مخاطب داخلی رو اذیت کنه) به فکر مخاطب خارجی هم بودن که یه سری سوال و جواب ها رو برای مخاطب خارجی گذاشتن ، یعنی سوال و جواب های راجع به حجاب و علی الخصوص سوال و جواب بین نگار و فریده در کوپه ی قطار بنظر میاد پاسخ دادن به پرسش های مخاطبان خارجی راجع به حجابه ، چرا که مخاطب داخلی که سال هاست با این دوگانگی ها مواجهه و جواب این سوال ها رو احتمالا می دونه.

به طور کلی دلیل اینکه این اثر ، به یک اثر عالی تبدیل شده رو باید در داستان گفتن درست سینمایی اثر دید. برای دقیق تر شدن ، شاید بد نباشه خیلی کوتاه به بخش های مختلف فنی فیلم بپردازیم.

تصویربرداری کار ، کنترل شده و خوبه ، تصاویر استانداره و مشکل نور یا فوکوس نداره و  لحظاتی که تصویربردار آزادی عمل بیشتری داشته ، تصاویر بسیار چشم نوازه (مثل پلان های دوچرخه سواری فریده در هلند که یکی از چشم نوازترین و درست ترین نماهای استراحتیه که من در سینمای مستند ایران دیدم)

دوربین با هدایت کارگردانان ، در گرفتن نماهای تنهایی کارکتر بسیار خوب عمل کرده و ما به خوبی می بینیم که کارکتر ، داره چی می بینه و چه واکنشی نشون می ده (این واکنش ها، واکنش های عجیب غریبی نیست ، همین که می بینه و می شنوه و انگار داره فک می کنه ، قوی ترین و واقعی ترین واکنشه)جای دوربین جای درستیه ، در نتیجه به خوبی می تونیم با کارکتر همذات پنداری کنیم

برای نوشتن درباره ی صدای فیلم ، شاید بهتر باشه اول به موسیقی اثر بپردازیم . موسیقی فیلم بسیار به جا و خوبه ، نه زیاد استفاده شده ، انقدی که شنیده نشه (مثلا به درستی اون سکانس که فریده داره چمدون رو می بنده از موسیقی استفاده نشده و فقط صدای بستن زیپ و ... داریم) و نه کم استفاده شده (مثل مد این روزهای سینمای ایران)موسیقی در ایجاد حس به خوبی کمک می کنه (مثلا در لحظه ی نشستن هواپیمای فریده در ایران) اما از فیلم بیرون نمی زنه ، چرا که مثلا در سکانس دادن تست دی ان ای که اتفاقا از پلان های بسیار احساساتی فیلم محسوب میشه وبه راحتی با یک موسیقی غلط ، می شد در دام سانتی مانتالیزم افتاد ، فقط از چند کلید پیانو روی یک پد صدایی استفاده می شه. همین

البته انتقادی که میشه به موسیقی فیلم کرد اینه که چرا موسیقی فیلم ، حالت آلبوم نداره و از ساز بندی نزدیک به همی استفاده  نشده. هر قطعه از موسیقی ، انگار از دنیایی جدا افتاده از موسیقی دیگه میاد.

صدا گذاری  کار، کاملا حساب شده است. یعنی هرچند که فیلم ، باند صدایی بسیار فعالی داره و بنظرمیاد برای هر مکان جرافیایی  آمبیانس طراحی شده که باعث میشه هم مخاطب خسته نشه و هم به فضاسازی کار کمک بسیار بزرگی می کنه (دلیل این آمبیانس خوب رو حتما میشه در صدابرداری خوب فیلم جستجو کرد) اما صدا ها کاملا گزینش شده به گوش ما میرسه ، یعنی مثلا در لحظاتی که قرار است مخاطب دقیق شود یا احیانا احساساتی شود ، تمام آمبیانس ها قطع میشه ، از پد صدا استفاده میشه و صدا ها کامل گزینش شده و کم به گوش می رسه(چه دیالوگ ، چه هر نوع صوت دیگه ای)

تدوین فیلم هم در هماهنگی کامل با صدا گذاری به خوبی می تونه احساسات و روایت داستان رو انجام بده. این مساله رو میشه در ریتم کار و نقطه کات های حساب شده ی اثر به خوبی مشاهده کرد.به عنوان مثال میشه در پلان آرایشگاه هلند ، حرکت و صدای شدید قطار که به اسکایپ با علی اکبر کات می خوره اشاره کرد.این صدای شدید قطار و سیاه شدن تصویر به واسطه ی عبور قطار از جلوش انگار ما رو از دنیایی وارد دنیای دیگه ای می کنه و از این مساله به خوبی به عنوان ترنزیشن استفاده شده. قطعا مهمترین عامل رسیدن فیلم به این ریتم خوب که انصافا ، از اکثر فیلم های داستانی روی پرده ی سینمای ایران بهتره ، نتیجه ی کار تحسین برانگیزه تدوینگر فیلمه.

اما شاید کار عالی سایر المانها ، بدون درست بودن روایت داستان بی معنی باشه. روایت فیلم از یک ساختار سه پرده ای کلاسیک بهره می بره که به اصطلاح چک اولش اینه که  فریده اصالتا هلندی نیست و یه ایرانیه که یه خانواده ی هلندی به فرزند خوندگی گرفتنش.

نقطه ی عطف اول وقتیه که فریده به ایران میاد و با خانواده ها رو به رو میشه

کشمکش پرده ی دوم اینه که فریده متعلق به کدوم خانواده است

نقطه ی عطف دوم ،سکانس نتیجه ی آزمون دی ان ای و پایان بندی داستان ،سکانس هاییه که فریده در هلند داره و از پیدا شدن گمشده اش میگه

فیلم از نماهای رفت و آمد فریده ( روی دوچرخه و با صدای منقطع زنگ دوچرخه در هلند ، با نماهای ورود و خروج و نماهای بدون دیالوگ فریده در خانواده ها) نماهای استراحت دادن به مغز مخاطب رو به زیبایی و در مسیر خط داستان می سازه

با استفاده از نریشن فریده ، هرجایی که احساس می شه تصویر در نشون دادن ناتوانه ، کمبودهای  روایت پوشونده می شه (که خوشبختانه این لحظات معدودا)

البته

اگر بخوایم داستان رو در ساختار دیگه ای بررسی کنیم ، می تونیم بگیم

فیلم ابتدا به درستی در هلند طرح مساله می کنه . مساله ی دختری که احساس جدافتادگی میکنه و یه گمشده ای داره . گذشته ی گمشده ای که فریده ی امروز رو دچار مشکل کرده .

میگن تنش ، مهمترین المان زندگی انسانیه. فیلم به خوبی حول تنش اینکه : فریده متعلق به کدوم خانواده است روی یک خط دقیق پیش میره و مخاطب منتظره ببینه که بلاخره جواب تست دی ان ای چی میشه

در طول زمان ، در ذهن مخاطب کارکتری ساخته میشه که می تونیم بفهمیمش و باهاش همذات پنداری کنیم. گذشته اش رو می بینیم، امروزش رو، شیطنت هاش (غافلگیری دوستش ) کمکش به بقیه (کار داوطلبانه )  رابطه اش با خانواده ی هلندی اش و البته ، تنهایی ها و درد ودلش با پسر دایی اش(مطمئن نیستم ، پسر دایی بود ، یا پسر عمو یا پسر خالیه یا پسر عمه)

شاید اینکه داستان ، خودش هم تا اندازه ی زیادی داستان احساسی ایه و آدم ها در لحظات زیادی از داستان واقعا از ته دل گریه می کنن یا از ته دل می خندن ، در ایجاد همذات پنداری مخاطب موثر بوده (البته که باید هوشمندی مستندساز برای شکار و ساخت سینمایی این لحظات رو ستود)

تغییر، به نوعی چکیده ی یک داستان محسوب میشه و اگه از اول تا آخر داستان ، تغییری در کارکتر داستان رخ نده ، عملا سلسله اتفاقات داستان رو میشه بی دلیل دونست.

تغییر فریده از نوع بیرونی و عجیب غریبی نیست. اتفاقا نکته ای که یک فیلم خوب رو به عالی تبدیل می کنه همینه. تغییر فریده درونیه و فیلمساز تونسته ، با نشان دادن هوشمندانه ی فریده و آن چیزی که در طول داستان داره می بینه ، این تغییر درونی رو برای مخاطب باورپذیر بکنه و یه فیلم عالی بسازه.

فریده بعد از اتفاقاتی که در ایران براش افتاد، به آدم دیگه ای تبدیل می شه. اون تغییر می کنه و همین مساله ما رو به یکی دیگه از المان های یک داستان سینمایی خوب ، راهنمایی می کنه

نتیجه گیری

فیلم نتیجه گیری مشخص و دقیقی ، حداقل از جنس برنامه های تلویزیونی نازل یا فیلم های کلاسیک نداره ، ولی داستان ، به خوبی در ذهن مخاطب بسته میشه و همینجور که فریده بعد از این سفر ادیسه وار ظاهرا واقعی و باطنا درونی ، به جواب سوال هایی که اول فیلم مطرح کرده بود میرسه ، مخاطب هم به جواب سوال هاش میرسه

نکته ای که در پایان میشه بهش اشاره کرد ، روایت مینیمال و سینمایی با المان های مشخصه. به عنوان مثال شما می تونید به خوبی تفاوت سفره های گرم ایرانی  و کلی آدم که دور هم غذا میخورن رو با میز غذا خوری سرد هلندی مقایسه کنید. داستان اصلا درگیر گزافه گویی و اضافه کردن یه لشکر المان اضافه نیمشه و از دام زدن حرف های بزرگ بزرگ به خوبی فرار می کنه .فیلم هرچی که اضافه می کنه ، ازش استفاده ی سینمایی می کنه  و واقعا چقد بعضی المان های این فیلم جذاب و چشم نواز و بعضا گوش نواز هستن. (من عاشق صدای زنگ دوچرخه در این فیلمم )

در جستجوی فریده هم  بسیار خوش ریتم است

هم در لحظاتی فکر مخاطب را هدف قرار می دهد

هم مخاطب را به وقتش می خنداند

هم به وقتش اشک را به چشمانش می آورد

پس باید برای کوروش عطایی و آزاده موسوی ایستاده دست زد و برای ساخت این فیلم عالی به آن ها تبریک گفت.

فیلمفارسی و پوپولیست

می خوام یه اعترافی بکنم

من از اون آدم هایی بودم که خیلی با  دید مثبتی شروع کردم به فیلمفارسی دیدن

ینی حتی  2،3 کار اولی هم که دیدم برام جذاب و باحال و منحصر بفرد می رسید.

اما مشکل از جایی شروع شد که در مدتی اندکی ، تعداد زیادی فیلمفارسی دیدم.

ینی همون اتفاقی که برای آدم هایی که در دهه  50 و 40 زندگی می کردن و می خواستن برن سینما رخ می داد.

برای اینکه با تعریف دقیق و چارچوب فیلمفارسی ها آشنا بشید ، ازتون دعوت می کنم  به تعریف دکتر هوشنگ کاووسی از این نوع فیلم ها مراجعه کنید.

تعداد فیلم هایی که در دهه 10 و 20 شمسی ساخته شدن ، انقدر محدود هستن که بتونیم از لغت صنعت سینما در اون سال ها چشم پوشی کنیم.

دهه 30 بود که تولیدات سینمای ایران تعدادش بسیار زیاد شد و عموما فیلم ها ، با آواز دلکش (در فیلم های سطح بالای اون دهه مثل فیلم های خاچیکیان) و یا با آواز مهوش و آفت (در فیلم های سطح پایین تر اون سال ها) مزین می شدن.

هرچند که در تمام دهه ها فیلم های قابل تامل و خوب وجود داشته (در این پست به چند تا از اون ها اشاره کردم )

اما ریشه ی چیزی که علی الخصوص نمودش رو در دهه ی چهل و تا اوایل پنجاه در سینمای ایران مشاهده می کنیم و معروفه به فیلمفارسی رو باید در سال 1337 و فیلم لات جوانمرد جست و جو کرد.

البته ، اتفاقا خود لات جوانمرد یک شکست تجاری بود و اتفاقا فیلم از نظرهایی بسیار فیلم خوب و شاخصی محسوب میشه، اما همین الگو قرار دادن جاهل ، لوتی (لوطی) یا هر چیزی توی این مایه ها در سینمای ایران به عنوان یک قهرمان که هم زور بازو داره ، هم مرام و معرفت داره و هم به دلیل نکات منفی ای که داره کاملا باورپذیره ، برای اولین بار در آقای جاهل ساخته شد.

اتفاقا مشکل در شخصیت جاهل نیست ، چرا که شخصیتی باور پذیره (بدلیل اینکه هم وجوه مثبت داره هم منفی )

حتی نمونه ی درست پرداخت شده اش در فیلم قیصر به یک شاهکار تبدیل میشه ، در حدی که کفشه پاشنه تخم مرغی و استایل بهروز وثوقی در اون فیلم مد جوونای طبقه ی خاصی از اجتماع در اون دوران میشه.

مشکل در رقاصه ی کافه ها هم نیست (چرا که اونم وجوه مثبت و منفی داره ، معمولا یه داستان پرسوز و گداز سانتی مانتال داره که مجبور شده اینکار رو بکنه و در اصل دختر! خوبیه و از این جفنگیات )

مشکل در استفاده ی  بسیار بسیار زیاد از این شخصیت ها و  دست سرنوشته! دستی که ایکاش کج بود (ایکاش دزد بود واقعا) ولی متاسفانه این دست ، دست موجود حرامزاده ای به نام پوپولیسته که به خوبی نشون دهنده ی ساده انگاری و تفکرات احمقانه ی مردم عادی اون دورانه

راستش می خواستم یادداشت مفصلی درباره ی این فیلم ها بنویسم

اما انقدر داستان عشق فاطی (رقاصه ی داخل کاباره) و لوطی (جاهل خوش قلب و پر زور) و دعواهای داخل کاباره و درست شدن تمام مشکلات به صورت کاملا اتفاقی دیدم که حالم از هر چی فیلمه، به هم می خوره.

داستان ها حتی از قرار دادن یک شخصیت (اگر این فرض محال رو داشته باشیم که کارگردان تونسته شخصیت درست کنه) در یک دو راهی اخلاقی هم ممانعت می کنن (مثلا اینکه لوطی به زنش خیانت کنه یا نه؟! )

دنیای واقعی دنیای این جفگیات نیست.

دنیای واقعی ، پر از دوراهی های سخت ، پر از تصمیمات نسبی و پر از شکست هاست.

دنیای واقعی کلید اسرار نیست که همه به تاوان اعمال خویش برسند و اگر هم نرسیدند ، بریم امامزاده دعا کنیم همه چی درست میشه. ( یادش بخیر ، باز الان اوضاع بهتر شده ، یه دوره ای تو سریالای صدا و سیما هرکی بچه دار نمیشد ، بهش میگفتن بری امامزاده درست می شه ، اونم میرفت امامزاده و درست می شد! )

شاید برای دیدن عاقبت پوپولیست ،باید عاقبت بازیگران فیلمفارسی ها را ببینیم.

از فردین و ملک مطیعی و فروزان تا بهروز وثوقی و بیک ایمانوردی

بازیگرانی که سال های سال ، محبوب ترین و شناخته شده ترین آدم های ایران بودند ، اما پس از سال 57 همه ممنوع الکار شدند.

همه در انزوا و به دور از شهرت خارق العاده ی  سال های قبل یا جان سپردند ، یا دربه دری را تجربه می کنند.

پوپولیست

همین است

روزی تمام شهر به دنبالت می دوند و خیلی زود

تویی که به دنبال تمام شهر می دوی

البته اگر تا آن روزگار پای رفتن داشته باشی

 

 

 

 

سینمای ایران ، قبل از به اصطلاح موج نو

میون این همه فیلم ضعیف گذشته و حال سینمای ایران

دیدن شب قوزی

مثل دیدن یه مروارید میون کلی صدف کنار دریا است

 

دیدن این فیلم از فرخ غفاری رو به هیچ عنوان از دست ندید

 

بعد اگه وقت کردید خشت و آینه ی ابراهیم گلستان رو ببینید

 

تا مطمئن بشید که ایران قبل از به اصطلاح موج نوی سینماش هم فیلم های قابل تامل داشته

در آخر هم ، شدیدا ازتون دعوت می کنم فیلم جنوب شهر (رقابت در شهر) رو ببینید و آخر هفته ای از مرور فیلم های تاریخی خوب سینمای ایران لذت ببرید.

 

شیرینی تمام

دعوت به همکاری در استارتاپ "شیرینی تمام"

می گه می خواد استارتاپ "شیرینی تمام" راه بندازه

می گه آدما با خرید هر شیرینی از "شیرینی تمام" ، یک گام به آینده ی بدون شیرینی نزدیک تر میشن. میگه می خواد با پولی که از فروش هر شیرینی در میاره ، صندوق پولی رو درست کنه که بعد از مرگ این نسل ، جلوی خرید و فروش هرگونه شیرینی رو بگیره.

می گه می خواد با این پول ، توی مجلس لابی کنه تا این قانون رو تصویب کنه:

بعد از این نسل " خرید و فروش هرگونه شیرینی ، جرمه و مجازات اعدام داره"

البته ،میگه  انقد عاقل هست که بدونه باید تمرکزش رو روی تولید بزاره

می گه می خواد ارتش ها رو به استخدامش دربیاره 

به ما گفت ، بعد از بمبارون کارخونه های تولید شیرینی ، جنگ چریکی آغاز می شه 

آدم ها مقاومت خواهند کرد ، اونا از هر تلاشی برای ایجاد شادی و پخت شیرینی دریغ نخواهند کرد.

ولی ما باید سنگر به سنگر

خونه به خونه بو بکشیم تا بوی شیرینی های خونگی که توی فر خونه ها پخته می شه رو شناسایی کنیم.

تیم شناسایی به سگ های شیرینی یاب مجهزه

سگ هایی که از فاصله یک کیلومتری ، بوی شیرینی رو تشخیص می دن.

تیم شناسایی که کارش رو انجام داد ، نوبت تیم عملیاتی خواهد بود. کماندو ها با عملیات راپل ، وارد هر خونه ای میشن که فر روشنی داشته باشه.

می گفت سر هر چهار راه تست شیرینی می زاریم ، از هر آدمی که احساس کنیم زیادی شاده ، تست می گیریم که شیرینی نخورده باشه

احتمالا باخودتون می گید که فقط زور جواب نمی ده

حتما حق با شماست . باید کار فرهنگی کرد.

به همه ی آدم ها جزوه هایی درباره ی مضرات وحشتناک شیرینی خواهیم داد .

کلسترول ، ارزش غذایی پایین ، چربی ، شکر و هزار و یک ماده ی مضر دیگه

میگه شاید شما اون روز رو نبینید ، ولی من به وضوح می بینم اون روزی که موضوع میزگردهای تلویزیونی  "آیا پیشینیان ما در هزار سال پیش شیرینی می خوردند؟" باشه.

تهش هم ، مجری نتیجه بگیره که شیرینی ، چیزی جز یک توطئه ی شوم علیه ملت ها نبوده.

اینجوری مطمئن میشیم نسل های بعد ، کمتر از ما از زندگی شون لذت می برن.

 یه زندگی بدون شیرینی.

اینجوری ما خوش بخت ترین نسل روی این کره ی خاکی میشیم.

میگه امروز می تونید با خرید از استارتاپ "شیرینی تمام" ، علاوه بر اینکه از خرید شیرینی تون شاد می شید ، مطمئن باشید که نسل های بعد شیرینی ندارن و انقد شاد نیستن. 

اینجوری ، شاد تر هم میشید تازه.

البته 

 میگه چون خیلی به حقوق بشر و این جفنگیات اعتقاد داره ، می خواد در آینده یه روز، یعنی فقط روز تولد آدم ها، اون هم فقط توی مکان های از پیش تعبیه شده  (سعید کورت ) اجازه بده متولد شیرینی بخوره.

می خنده

می گه البته خودمون اون بغل مغلا ، گواهی تولد تقلبی صادر می کنیم تا هم یه منبع درامدی داشته باشیم ، هم پس دموکراسی چی میشه آقا؟ دیکتاتور که نیستیم ؟ 

از من خواست تا استارتاپش رو با شما درمیون بزارم

می گفت از طرف من  بنویس:

"به تعدادی همراه همدل برای تبدیل کردن این نسل از انسان ها به خوشبخت ترین نسل بشریت نیازمندیم"

و از من خواست تا

" این دعوت به همکاری رو برای هرکسی که احساس می کنم بتونه در این استارتاپ شریک بشه بفرستم"

رویاهای دم صبح

خطر لوث شدن بخشی از داستان

مهرداد اسکویی در آخرین روزهای زمستان به خوبی نشون داد که می تونه به عمق زندگی پسر های کانون اصلاح و تربیت نفوذ کنه و با استفاده از بازی و تئاتر(بازی متهم و قاضی) اطلاعاتی از زندگی و گذشته ی بچه ها بهمون بده که در هیچ فرمت و موقعیت دیگه ای نمی شد به این هوشمندی بیانشون کرد. 

بچه هایی که درطول فیلم اذعان کرده بودن دلشون نمی خواد راجع به این چیزا صحبت کنن ، اما اسکویی در آخرین روزهای زمستان ، بخش حیرت انگیزی از حرف های اون ها رو نشون داد.

از بچه ها سوال های خوبی می پرسید. مثلا در آخرین روزهای زمستان از پسر موتور دزد پرسید:

من شبیه چه موتوری ام؟

خودت شبیه چه موتوری هستی؟

دختر خالت (که پسر دوسش داره) شبیه چه موتوریه،

شاهکار بود سکانس تئاتر بازی کردن بچه ها در فیلم آخرین روز های زمستان

نی دونم اسکویی چقدر تعمدا اینکار رو با بچه ها کرده (اگه راستش رو بخواید مطمئنم تعمدا اینکار رو کرده) ولی در بیزنیس بحثی داریم به اسم گیمفیکشن ، اسکویی برای حرف کشیدن از بچه ها در رویاهای دم صبح به بهترین شکل از لیوان در حکم میکروفون برای بچه ها اسفتاده کرده که این مساله تسلط بسیار زیاد اسکویی در بداهه پردازی رو هم می رسونه.

اما مشکلی که فیلم آخرین روزهای زمستان داشت در اواخر فیلم رخ می داد که از ریتم می افتاد و ضربه نهایی ای به اون معنی وجود نداشت که فیلم رو در ذهن مخاطب ماندگار کنه.

اما رویاهای دم صبح، بسیار متحیر کننده تر از آخرین روزهای زمستان است. 

فیلم با آغازی کاملا روشنگر آغاز می شود. از اینکه کجاییم ، درباره ی چه موضوعی می خواهیم صحبت کنیم و زبان بصری فیلم را به خوبی معرفی می کند.

فیلم درباره ی دختران کانون اصلاح و تربیت است. دخترانی که عموما با جرایم سنگین قتل ، سرقت مسلحانه ، قاچاق مواد مخدر و مورد های مشابه دستگیر شده اند و چون هنوز به سن قانونی نرسیده اند ، در کانون نگه داری می شوند. 

فیلم از همون اول ، به بهترین نحو ممکن با صدا کار می کنه. 

اگر کمی دقت کنید،می تونید متوجه باند صدای به شدت فعال و البته درست فیلم بشید. 

صدای جیرجیرک (موتیف تکرار شونده ی فیلم ) ، در زندان ، کلاغ ، زیر صدای پایین باد  به وقت نماهای تلخ تر ، به درستی استفاده شده و از صدای بلبل و زنگ معابد ، در نماهای شیرین تر استفاده شده.

به واقع اسکویی در فیلمش فضا  ، اتمسفر و جفرافیا رو با صدا کاملا می سازه و وقتی هم می خواد مخاطبش رو احساساتی کنه یا عمیق کنه در صحنه ای ، آمبیانس رو کلا می بنده یا خیلی گزینشی از صداها روی یک پد صدایی استفاده می کنه و حتی یه لحظاتی، کلا هیچ صدایی نمی شنویم و در سکوت مطلق فرو می ریم.

حتی خیلی وقت ها نقطه کات هم همین صدا ها مشخص می کنند. به عنوان مثال ، بستن در و رفتن دختر در حین شنیدن صدای ویالون و جیرجیرک!

فیلم به خوبی هم از عنصر کشمکش استفاده کرده ، هم از عنصر تغییر

عنصر کشمکش بین بچه ها و خانواده هاشون

و عنصر تغییر ، به عنوان مثال آخرای فیلم که می بینیم اون دختره که مادرش دستش رو سوزونده بود ، دستش تقریبا خوب شده و مشکلاتش با خانواده هم نسبتا حل شده

فیلم به خوبی و در لحظات مختلف ، واکنش مخاطب رو بر می انگیزه ، یعنی به خوبی می دونه که مخاطب داره پیش خودش فکر می کنه که این چه مسول بدرد نخوریه ، ولی میذاره این جریان پیش بره و همینجوری احساسات و حواس مخاطب رو درگیر کنه.

اونقدری که من فهمیدم ، فیلم خوب از پاردوکس ها ساخته می شه و بزارید بهتون بگم ، رویاهای دم صبح سرشار از پاردوکس هاست.

مهرداد اسکویی ، بین لحظات خوشی و سرشار از زندگی دختر بچه هایی که داخل کانون اصلاح تربیت به عنوان یکی از تاریک ترین نقاط شهر زندگی می کنن

دقیقا وسط شوخی و بازی هاشون ، سراغشون رفته تا داستانشون رو برای ما تعریف کنه.

بزارید با خلاصه کردن چنتا سکانس اول فیلم دقیق تر توضیح بدم که از چی حرف میزنم.

 تصاویر پیش از بالا اومدن تیتراژ غمگینه و داره جواب سه تا سوال Where

ینی این داستان کجا میگذره (کانون اصلاح و تربیت)

What

یعنی این فیلم درباره ی چه چیزیه (دختران کانون اصلاح و تربیت)

و البته جواب سوال who

ینی این فیلم درباره ی چه کسیه رو می ده (بازم دختران کانون اصلاح و تربیت)

پس از بالا اومدن تیتراژ تصاویر شاد می بینم (بازی کردن بچه ها)

 صدا میاد پایین

ظاهرا خیلی یهویی وارد مصاحبه با دختری میشیم که دست هاش زخم شدن و پیش باقی دختر ها بازی نمی کنه

میگه پدرش معتاده/ مادرش مشکل اعصاب داره/خودش افسردگی داره/ مامانش اذیتش می کنه ، داغش می کنه (بک گراند دست سوخته)/ مامانش نذاشته بره مدرسه {کلیت سکانس به طرز غریبی غمگینه}

بعد صحنه ی کمی تا قسمتی شاد و فان جرات حقیقت بازی کردن دختر ها

نما از دختری که ناراحته یه گوشه

نمای کمی تا قسمتی فان از نماز خوندن (دختره داره خمیازه می کشه)

کتونی های مردانه (زیر صدای بلبل) (این نما بسیار غافلگیر کننده است ، چرا که تو می فهمی اینا کفش های این دختراست)

دختری رو که دارن می برن دادگاه (زیر صدای کلاغ)

 دختره  داره آدم برفی درست می کنه (زیر صدای بلبل)

دختره راجع به مصرف موادش حرف می زنه (صدای باد زیر صدا شدیدتر میشه)

و ....

راستش من هرچه قدر هم که سعی کردم از فیلم یک ساختار مکانیکی دربیارم و متوجه بشم اسکویی چطور این فیلم بی نظیر رو ساخته ، ناکام موندم.ینی از یه جایی به بعد ، آدم غرق میشه توی فیلم.

کارگردان اصولا به نظر میرسه چنتا شخصیت رو در طول زمان ، تعقیب کرده و بعد در مرحله ی تدوین ، تعدادی از اون ها رو برگزیده و داره به ما نشون میده.

عموما شخصیت ها اینترویی دارن که سرشار از اکت و حرکته و کمتر دیالوگ داره و فان و شاده ، خیلی وقتا این پلان لحظاتی هست که بچه ها روی تخت نشستن و مشغول گپ زدن و نشون دادن دفترچه نقاشی و دفتر یادداشت هاشون به همدیگه ان (چقد اسکویی در سرک کشیدن به خصوصی ترین بخش های زندگی این بچه ها زیرکانه عمل می کنه ،چه ایده ی بی نظیری، رفتن سراغ دفترچه نقاشی بچه ها که المان تصویری هم داره) و بعد وارد  body   مصاحبه با بچه ها میشیم که عموما از کمی خنده دار و فان ، سوال ها شروع میشن و لحظه به لحظه ، جدی تر ، غم انگیز تر و هولناک تر میشن.

البته ، الزاما خیلی وقت ها اینترو و بادی یک نفر دقیقا پشت سر هم نیست ، اما انقدر نشانه گذاری دقیقه که تازه آخر داستان می فهمی ، دلیل نشون دادن روحانی و نماز و دختر عاشق تن تن ، چی بوده

فیلمساز به درستی اطلاعات رو در تمام دقایق پخش کرده و اگر می خواد در پایان و اواسط فیلم هم چیزی بهمون نشون بده ، از قبلش یه سری نشونه بهمون داده

فیلمساز ، به خوبی می دونه که شاید مخاطب تحمل این حجم عظیم از غم رو نداشته باشه ، پس با قرار دادن لحظات شادی بچه ها ، این تلخی رو قابل هضم کرده ، اما انقدر کاربلد هم بوده که بدونه بین این دو سری نما ، به تعدادی نما نیاز داره که هم به ذهن مخاطبش استراحت بده ، هم به فضا سازی داستان کمک کنه و هم بتونه با استفاده از اون ها ، فیلم رو به پایانش نزدیک کنه

به عنوان مثال ، نماهای پرتعداد رفت و آمد دخترها در حیات کانون که با صدای دمپایی،بعضا جیرجیرک و گاهی زیرصدای بازی کردن بچه ها در داخل کانون ، فضای بسیار مناسبی رو برای روایت این داستان فراهم می کنه.

نمای برف اومدن یا سرباز یا سیم خاردار یا تغییر فصل و آب شدن قندیل ها که به تموم شدن فیلم تقریبا همزمان با سال جدید کمک می کنه و گذشت زمان رو نشون می ده.

زیر صدای جیرجیرک ، اون هم داخل ساختمون کانون قطعا محلی از اعراب نداره و بیشتر در فضاسازی کارکرد داره و اگه از من بپرسید ، صدای جیرجیرک عملا اعلام نظر خود کارگردان سر اون پلانه

هرچند که احتمالا اگر یک کارگردان آماتور بود ، به دلیل ماهیت موضوع باند موسیقی رو پر می کرد از نغمه های غمگین و سعی می کرد از مخاطب گریه بگیره ، ولی اسکویی اصلا اینکار رو نکرده و جز در سکانس پایانی، در طول فیلم فقط در لحظات کوتاهی از صدای آرشه استفاده کرده که انصافا هم کار افشین عزیزی بی نظیر بوده . نغمه ی پایانی فیلم انصافا بی نظیره و به خوبی می تونه احساس رو منتقل کنه.

هرچند تدوین کار شاهکار نیست ، فیلمبرداری کار شاهکار نیست ، اما نتیجه ی کار شاهکار است. به نظر می آید این مساله یک دلیل عمده داشته باشد  و آن ، حضور کارگردانی بزرگ است. کسی که داستان رو خوب می شناسد و هرکاری می کند تا داستانش را به بهترین نحو بیان کند.

 همین

کاربلدی کارگردان را می توان در داستانک هایی که برای فیلم انتخاب کرده به وضوح دید.

به عنوان مثال ، داستان دختری که خودش یک بچه ی کوچک دارد ، اما هفت ماه است او را ندیده است (چون در کانون است) زمانی که پسر کوچک یکی دیگر از دختر های کانون را می آورند ، او هم می خواهد بچه ی دوستش را در بغل بگیرد . بچه را که در بغل می گیرد ، اشک است که از گونه های او سرازیر می شود. دختر بچه را پس می دهد و در حالی که بی صدا گریه می کند ، آرام به تخت خود برمی گردد (و دوربین با نبوغ تمام واکنش دختر به دیدن این نوزاد را دنبال می کند).

همان گونه که در این پست اشاره کردم ، مهرداد اسکویی گفته بود :

"داستان اصلی ، در واکنش آدم هاست"

و انصافا چقدر خودش خوب از این مساله استفاده می کنه.

حتی فیلم با یکی دیگه از این واکنش ها تموم میشه

جایی که بچه ها به مناسبت آغاز سال جدید زدن زیر آواز و دارن می رقصن و تصویرشون فلو میشه و دخترهایی که روی تخت هاشون نشستن و هرکدوم یه جوری واکنش نشون می دن و با تنهایی هاشون طرفن و گریه می کنن.

هرچند فیلم پایان هالیوودی نداره

اما اگه از من بپرسید ، میگم پایانه سیاهی هم نداره

اتفاقا خیلی هم امید بخشه

اما امیدی از جنس واقعیت های عمدتا تلخ زندگی