سریال سرباز

در سال های اخیر، معمولا سریال شبکه سه پرمخاطب ترین یا حداقل دومین سریال پرمخاطب تلویزیون در ایام ماه رمضان میشد. اما امسال نشد! این مساله و یه عالمه انتقادی که به سریال سربازوجود داشت باعث شد، دو قسمت این سریال رو ببینم.

ناگفته پیداست که تمام این نوشته روی دیدن صرفا دو قسمت از یک سریال بنا شده و بنظرم اگر برای وقت خودتون ارزش قایلید، بیخیال ادامه ی متن بشید.

هادی مقدم دوست، نویسنده ی شناخته شده ایه و در کنار حمید نعمت الله  آثار زیادی ساخته. جالبه که در این ایام، بازپخش سریال وضعیت سفید که اثر دیگه ای از این دونفره ، موفق تر از سریال سرباز عمل کرده.

البته، برای اولین بار مقدم دوست کارگردانی رو در این سریال تجربه کرده و تا پیش از این همیشه برعکس بوده. نعمت الله کارگردانی میکرده و به همراه مقدم دوست فیلمنامه رو می نوشتن.

ولی الان مقدم دوست کارگردانی کرده و به همراه نعمت الله فیلمنامه نوشته شده. (البته فیلم سر به مهر و یه سری کار اپیزودیک جمع و جور هم مقدم دوست در این ایام کارگردانی کرد)

نکته ای که پیش از هرچیزی باید بگم اینه که آرایش غلیط بنظرم پایین تر از متوسط و شعله ور خیلی بد بود. 

ولی در قحط الرجال سینمای ایران تیم خوبی ان. بی پولی فیلم خوبیه. من وضعیت سفید رو کم دیدم و بخش هاییش رو که دیدم دوست نداشتم. ولی خیلی ها سریال وضعیت سفید رو دوست داشتن.

با گفتن این مقدمه ها، برسیم به سرباز

بزرگترین مشکل سریال

عدم وجود تنش مناسب  در طول داستانه

البته یک عالمه مشکلات ریزتر وجود داره مثله:

این پادگانه یا هتل؟

داستان پزشک عمومی که قلمبه سلنبه حرف میزنه و رانندگی بلد نیست و با زنش مشکل داره! چه جذابیتی ممکنه داشته باشه؟

مقدم دوست برای استفاده از فرم جدید روایی و استفاده از نریشن طهماسب به این شکل ریسک کرده، ریسکی که جواب نداده.

اصلا کلا اینکه ما صدای ذهن شخصیت ها رو انقد می شنویم کار رو خراب کرده

تصاویر کارت پستالی هم خیلی کمکی به کار نکرده

در حقیقت کاملا مشخصه مقدم دوست برای ساخت اثرش خیلی تلاش کرده

قاب بندی های زیبا

شوخی های موقعیت و کلامی (عموما ناموفق)

حتی سعی کرده به اصطلاح! امروزی باشه و از پیام های شبکه های اجتماعی در ساختار داستان استفاده کنه.

ولی اثر ضربه ی اصلی اش رو از فیلمنامه و پیرنگ های اون میخوره.

فیلمنامه ای فاقد فراز و فرود و در خوش بینانه ترین حالت فیلمنامه ای به سبک جریان های هنری سینمای اروپا

چنین سریالی سنخیتی با پخش از  شبکه سوم تلویزیون ایران بعد از افطار می تونه داشته باشه آیا؟

حقیقتی که شاید نخواهیم بپذیریم اینه که، سریال ستایش بسیار پربیننده بود.

در همه ی فصل ها

هرچند از دیدگاه منتقدان سطح بسیار نازل و مبتذلی داشت. ولی به شدت دیده میشد و همین کافیه.

ستایش مملو از فراز و فرود های خانوادگی، انتقام، تعلیق (معمولا یک فصل سریال طول میکشه تا فلانی بفهمه بهمانی چه بلایی سرش اورده) و از همه مهمتر، خورده شدن حق شخصیت اوله داستانه.

به طرز غریبی ما مردمی هستیم که خودمون رو در وجود شخصیتی می بینیم که حق اش خورده شده!‌

آدم ساده و مظومی که با تلاش و پشتکار توطه ها رو شکست میده و به جایی که میخواد میرسه. در نهایت هم اون بچه ی بدی که در تمام این سال ها اذیتش کرده بود رو می بخشه. (هرچند که هممون می دونیم در دنیای واقعی چنین اتفاقاتی نمی افته)

فیلمفارسی ها هم همین بودن. نشون به اون نشون که نویسنده ی ستایش، سعید مطلبی، قبل از انقلاب نویسنده ی فیلمفارسی ها بوده.

خیلی پوپولیستیه که فکر کنیم بعد از یک اتفاق بن مایه های فکری یک ملت عوض میشه. هیچ چیز جز گذر زمان اصول فکری ملت ها رو عوض نمی کنه و سلیقه ی مخاطب قبل از انقلاب با مخاطب بعد از انقلاب هیچ تفاوتی نکرده (طبیعتا داریم درباره ی طبقه ی متوسط و پایین به لحاظ فکری میگیم)

نکته ی دیگه ای که وجود داره اینه که خب زندگی واقعی ما، چه ربطی به یک فیلم و سریال روشنفکرانه داره؟چقدر از زندگی آدم دهه چهل رو میشه در خشت و آینه ی ابراهیم گلستان دید؟

مخاطب اون روز، روشنفکرانه ترین فیلمی که می فهمید، قیصر بود. قیصری که می خواد بره انتقام بگیره و یکی رو بکشه! شاید چنین روایتی در یک جامعه ی مدرن که در اون قانون برقراره شوخیه.

ولی در جوامعی مثل ما، شاید التزام به قانون شوخی باشه.

این چیزیه که دکتر هوشنگ کاووسی نفهمید.

زندگی ما خودش فیلمفارسیه. خودمون رو رووی صحنه می بینیم که خوشمون میاد. خودمون رو جای جومونگ یا یانگوم می بینیم. پس خوشمون میاد و طرفدارش میشیم.

هرچند که یک نکته رو نباید فراموش کرد. جامعه ی ایران، خصوصا نسل های جدید به سرعت در حال تغییرند. اون ها ستایش نمی بینند. سرباز هم نمی بینند.

نسل جدید با فرندز و بیگ بنگ توری بزرگ شده.

نسی که داستان های متفاوتی شنیده، قطعا متفاوت فکر می کنه و به زودی

متفاوت عمل می کنه

انقدر متفاوت که از وسط شکاف نسلی میشه رود کارون جاری کرد!

پانوشت 1: یکی از بزرگترین مشکلاتی که دارم، اضافه نویسیه. باید یادبگیرم خلاصه بنویسم.

ایشالا به مرور تمرین های کوتاه نویسی ام رو سخت تر می کنم.

پانوشت 2: در یادداشت بعدی خواهم نوشت که چرا فکر میکنم، مخاطب سنتی خود کارکتر بچه مهندس رو دوست داره و مخاطب مدرن تر، ازش متنفره.

حوالی رادیونیست

حوالی رادیونیست یا تجربه ی کشف های ریزه میزه

سال هاست که به واسطه کارم، رسانه ها و محصولات فرهنگی مختلف رو به عنوان مخاطب دنبال می کنم و خصوصا در سال های اخیر، سعی کردم هیچ اثر درخوری که در کشور تولید می شه رو از دست ندم. (به این معنی نیست که همیشه موفق شدم البته)

این ایام کرونا هم، فرصت خوبی بود تا کمی بیشتر ببینم، گوش کنم و بخونم.

قبل از اینکه از خوب ها بگم می خوام یه نکته ای رو توضیح بدم.

به واسطه ی شبکه های اجتماعی حجم ترسناکی از احمق های بی سواد داره شکل میگیره که به طرز مضحکی شارلاتان هستن.

اون ها به عنوان استاد، مشاور، معلم یا هر مهملاتی نظیر این ها، اون چیزهایی که بلد نیستن رو میخوان یاد بدن.

طرف بلد نیست فیلمنامه بنویسه، اصن درکی از مختصات سینما نداره، آموزش فیلمنامه نویسی گذاشته.

طرف نمی دونه داستان نویسی چیه، حتی بعید می دونم توو جمع دوستاش تونسته باشه یه تعلیق درست ایجاد کنه، ولی دوره ی آموزش داستان نویسی گذاشته.

هرموقع اینستاگرام رو باز می کنم، می خوام شکوفه بزنم!‌ (واسه همین هفته ای یه بار میرم، چون بلاخره شکوفه زدن هم برای عوض شدن حال و هوای آدم نیازه!)

از مجموعه های خوب صدا و سیما هم که نگم بهتره!

خب، حالا که نق هام رو زدم، وقتشه از دو تا مجموعه که به نظر من پدیده های سال ۹۸ ایران در عرصه ی فرهنگ و هنر هستن نام ببرم.

پیش از اینکه شروع کنم، برای اینکه شایبه ی رپورتاژ بودن متن وجود نداشته باشه، بگم که من هیچ رابطه ای، تاکید می کنم هیچ رابطه ای با این دو تیم ندارم و صرفا مخاطبشون هستم.

حتی یکبار هم اعضای این دو تیم رو ملاقات نکردم.

رادیونیست

فضای پادسکت های ایرانی، مملو از دوگونه پادکسته

یکی پادکست هایی که ساخت خوبی دارن، ولی پرت و پلان

یکی پادکست هایی که حجم تحقیق زیاد و درستی دارن، ولی ساخت خوبی ندارن

البته حالت سومی هم داره که تلفیق این دوتاست (که متاسفانه حتی اکثر پادکست های پرشنونده هم جزو همین دسته به حساب میان)

این وسط تک و توک پادکست های خوبی هم هست که عموما هم برای همه شناخته شده هستن.

ولی شاید هنوز، تعداد زیادی از آدما با رادیونیست آشنا نشده باشن

رادیو نیست هم ساخت فوق العاده حرفه ای داره  

و هم از جهت حجم تحقیق، ادم رو انگشت به دهن میزاره

اگر سال هاست تهران زندگی می کنید یا کلا به روایت های جذاب از مکان های شهری علاقه دارید، به هیچ عنوان رادیونیست رو از دست ندید.

رادیو نیست یه عالمه داستان کمتر شنیده شده از تهران داره براتون

آخرین قسمت مجموعه تا به امروز، درباره ی شهربازی لوناپارکه اوینه.

من جز اینکه از نادر تکمیل همایون مستند ایران یک انقلاب سینمایی رو دیده باشم، هیچ آشنایی ندارم. اما روایتش از ۱۰ ماه بیخبری از پدرش و اینکه بلاخره تونستن ببیننش و جریان بیم و امیدهاش از اعدام پدرش، اون هم در یک شهربازی! بینظیره

چند سال پیش، افتخار اینو داشتم تا با پدر نادر تکمیل همایون، یعنی دکتر ناصر تکمیل همایون مصاحبه ای داشته باشم. نشد تا دراین باره حرف بزنیم، ولی ایشون رو بعد از جریانات کمکشون به فرار بنی صدر، به اعدام محکوم میکنن. اما لحظه ی آخر، منصرف میشن و در نهایت و پس از چند سال آزاد میشن. (خوندن این مصاحبه شاید براتون جالب باشه)

البته طبق شنیده ها بعد از چند وقت  دکتر تکمیل خودش داوطلبانه میره زندان! چون هیچ جا حاضر نبوده استخدامش کنه. در نهایت و با مساعدت دادستان، دکتر تکمیل همایون رو جایی میفرستن که با دانشجو ارتباط نداشته باشه و صرفا به تحقیق و پژوهش بپردازه. (عکس رو ما در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گرفتیم)

خوشحالم که بلاخره داره زمان انتشار بخش هایی از مصاحبه های اون پروژه فرا میرسه. از لا به لای حرف های دکتر تکمیل،هنوز هم می شد آرمان های زیباش برای کشورش رو متوجه شد. (دکتر تکمیل از اعضای جبهه ملی هم بودن، البته طبیعتا این متن در له یا علیه تفکرات دکتر تکمیل نوشته نشده و صرفا هدفش ادای احترامی به بزرگانی چون اوست)

حوالی

راستش اسم مجله ی قبلی این گروه، یعنی شّهرت به گوشم خورده بود، ولی هرگز نخونده بودمش. نشریه ای که بچه های گروه معماری هنرهای زیبای دانشگاه تهران در می اوردن و رویکرد متفاوتی با مجله های عادی معماری داشت. شهر رو از قاب آدم ها می دید.

به مکان ها، به اشیای شهر، به کوچه ها، خیابون ها و حتی پدیده هایی مثل تجمل گرایی، خیلی انسانی نگاه می کرد.

در قالب داستان یا با واژه ی درست تری، جستار

سعی می کرد روایتگاری کنه.

همون جمع در سال ۹۸ مجله ای به نام حوالی رو خارج از دانشگاه منتشر کردن. دو ماه نامه ای که در هر شماره، جستار هایی درباره ی یک مکان منتشر می کنه.

مثلا حوالی پادگان (شماره ای که هرگز منتشر نشد!)

حوالی ترمینال

حوالی خوابگاه

حوالی پل یا ...

کارشون در سایر مدیوم ها هم ستودنیه، چه ویدیوهایی که برای کارشون میسازن و چه پادکست هایی که از جستار ها ضبط می کنن.

این روزا هم پروژه ای رو شروع کردن از صداهای جامانده ی ۹۸.

فک کنم تجربه ی جالبی باشه اگر دوست دارید باهاشون همکاری کنید.

بنظرم اگر شما هم سلیقه تون به این چیزا نزدیکه، حتما به شبکه های اجتماعی شون سربزنید. شاید حتی دوست داشته باشید یکی دو شماره ازشون بخرید. مجموعه های خوب فرهنگی به کمک همه ی ما برای روپا موندن در این شرایط نیاز دارن.

در پایان میخوام یه اعترافی بکنم.

حال میکنم وقتی چیزای اینجوری رو کشف میکنم. اصلا انگار روزم ساخته میشه وقتی فیلم، سریال، کتاب، مجله، موزیک، پادکست، یه گوشه از شهر، یه جایی که شیرینی خوشمزه ای داره یا اصن هرچیزی رو پیدا می کنم که هنوز خیلی دیده نشده.

فک نکنم کریستف کلمب هم بعد از کشف امریکا، حسی به شدت من از کشف های ریزه میزه اش پیدا کرده باشه. (فک نکنم که، اصلا بنظر میاد با توجه به جریان نامگذاری بومیان آمریکایی به نام هندی، واقعا حس منو تجربه نکرده )

اگر شما هم تجربه ی کشف ریزه میزه ای دارید (طبیعتا منظورم اون چیزایی نیست که همه ی شهر می دونه، یه کشف جدید که کمتر کسی میدونه) خوشحال میشم با من به اشتراک بذارید.

پانوشت ۱: تیتر رو به تاسی از تیترهای لوس و بی معنی اکثر رسانه های ایرانی که فقط خوشگلی کنار هم گذاشتن واژه ها براشون مهمه، ترکیب دو پیشنهادم گذاشتم! همینی که هست!

پانوشت ۲: میدونم شاید خیلیا چون من هرچی فکر می کنم رو به همون زبون می نویسم، اذیت میشن موقع خوندنش و شاید بخوان بهم بگن، چرا مثه آدم نمی نویسی. ولی خب تا اطلاع ثانوی قصد مدل آدم نویسی ندارم!

بزرگانی که حرف غلط کم نمی زنند

پیش نوشت: این متن یک متن نسبتا شخصی است و احتمالا خوندن اون به هیچ آدم سعادتمندی کمک نمیکنه

---

همه چیز از پست تلگرامی شروع شد که برای فراز، دوستم فرستادم.

پست پرت و پلا زیاد داشت، ولی وسطاش به مصاحبه ی مرحوم شایگان که میگه:

ما گند زدیم

اشاره داشت. دلیلی هم که برای فراز فرستادم همین بود. می خواستم تاکید کنم کسی که در دوره ای از زندگیش آسیا در برابر غرب می نویسه، در سال های پایانی عمرش چه ارزیابی از تفکرات اون روزهای خودش و هم سنخ هاش داره. ولی فراز با این تلقی که من درگیر پوپولیستی از این طرف شدم، شروع کرد به نصیحت من.

من و فراز هرکدوم به یک طرف نزدیک تر هستیم. یکی مون تفکرات چپ تری داره و یکی راستی. ولی نکته ی جالبی که وجود داره اینه که بنظرم اخیرا جفتمون به خوبی می تونیم تشخیص بدیم چه نوشته ای پرت و پلاست و چه نوشته ای به نظر تحلیل نکته سنجانه ای میاد. (از عبارت تحلیل درست استفاده نمی کنم)

نکته ی جالب تری که وجود داره اینه که

این روزا احساس می کنم کم کم می تونم تشخیص بدم کی در چه زمینه ی صاحب نظره و میشه رو حرفاش حساب کرد و از طرفی این آدم توو چه زمینه هایی اصلا نمیشه روش حساب کرد.

بزارید اول یک مثال هنری بزنم.

چند روز پیش داشتم مستند فی فی از خوشحالی زوزه میکشه رو میدیدم که بنظرم رسید چقدر بهمن محصص پرت و پلا میگه.

من مجسمه ساز یا نقاش نیستم و کمترین شناخت رو نسبت به این مدیوم ها دارم. ولی واقعا داشت درباره ی زندگی و دنیا مطالبی در حد بحث های درون تاکسی میگفت!

همین چند مطلب قبل بود که درباره ی یکی از یادداشت دکتر سریع القلم نوشتم و اینکه به نظرم به چه نکته ی دقیق و هوشمندانه ای اشاره کردن.

ولی اگر مجموعا بخوام حساب کنم،حجم بیشتر نوشته های ایشون رو یا بدیهی میدونم (انقدر بدیهی که ارزش نوشتن نداره) یا پرت و پلا و دچار کج فهمی.

دکتر محسن رنانی را هرچه قدر که در بحث های توسعه، خصوصا بحث سنت و مدرنیته و مختصات و اشتباهات حاکمیت امروز ایران صاحب نگاهی نکته سنج می بینم، در فهم برخی از مشکلات اقتصادی ایران دچار اشتباهاتی بزرگ می بینم.

دکتر ناصر فکوهی را هرچند یکی از معدود افراد دارای تخصص و پرتلاش در حوزه ی علوم انسانی میدانم، اما نمی توانم نادیده بگیریم که جز موارد معدودی حرف هایش همه بوی سوسیالیسم می دهد و کاملا دچار سوگیری است.

به این فهرست می توانم ده ها نام دیگر را اضافه کنم.

بنظر شما چه آدمی در چه زمینه ای صاحب نظره؟

---

پی نوشت: مشخصا من همه ی این حرفا رو با سنجه ی دانش اندک خودم می گم و ممکنه من در مورد تمام این افراد دچار اشتباه شده باشم.

 

طلا

بزارید همین اول سلیقه ی خودم رو بگم تادر ادامه اگر جایی چیزی نوشتم، بتونیم فرق سلیقه ی شخصی و مشکلات روایی فیلم رو متوجه بشیم.

بیش از یکساله که منتظر اومدن فیلم هستم و به خاطر اینکه فیلمسازش رو کاربلد می دونم، برام یکی از کنجکاوی برانگیزترین فیلم های امسال بود. البته علی رغم اینکه معمولا خلاصه قصه ها رو چک میکنم، این بار چک نکردم که ایکاش میکردم!

شاید اگر چک میکردم، هرگز فیلم رو نمی دیدم یا حداقل لحظه شماری نمیکردم برای دیدنش.
فیلمساز داستان شخصیت هاش رو لید میکنه تا اوج بدبختی. من نمی گم زندگی واقعی گاهی، تازه گاهی، نه همیشه، اینجوری نیست.
ولی سلیقه ی من اینجور فیلم ها نیست. 
حتی خود شهبازی در اولین فیلمش نفس عمیق که به مراتب فیلمی مهمتر، اما با ساختی بسیار ضعیف تر بود، نگاهی به این شدت رو نداشت و رفته رفته در اثارش این مساله شدت پیدا کرد.
شاید بشه مهمترین نمونه ی این نوع نگاه در سینمای ایران رو اصغر فرهادی دونست
البته تنها ایرانی ها در این مسیر حرکت نمی کنن. امسال فیلم انگل، نمونه ی عالیه این نوع جهان بینی دز سینمای جهان بود.

حالا و بعد از گفتن این مقدمه، میشه به خود فیلم پرداخت. با ذکر این نکته که چون اسم کارکتر ها یادم نمی مونه، در ادامه از اسم بازیگرانشون بجای شخصیت ها استفاده میکنم.

این یادداشت در ادامه داستان فیلم را لو خواهد داد.
فیلم داستان چهار جوان را تعریف میکند که بنظر دو زوج دوس پسر، دوس دخترند. (برای این میگم بنظر، چون هیچ جا به نوع رابطه ی مهرداد صدیقیان و طناز طباطبایی نمیشه. البته این مساله تغییری هم در داستان نمی دهد)
این چند جوان تصمیم میگیرند مغازه ی سوپی بزنند. نگار جواهریان می گوید در این شراکت نخواهد بود، اما تمام تلاشش را می کند دوس پسرش که برای شراکت نیازمند پول است را کمک کند، چرا که هومن سیدی به تازگی کارش را از دست داده.
نکته ی مهم اینجاست که هومن سیدی در قیاث با سه نفر دیگر از سطح مالی بسیار پایین تری بخوردار است و با آن ها هم طبقه نیست.

ابتدایی ترین نکته ای که به عنوان مشکل فیلمنامه به آن برخورد می کنیم، این اصرار عجیب برای اجاره کردن دقیقا همین مغازه است. به اعتقادم بهتر است قبل از نوشتن فیلمنامه نویس دوری در بنگاه های معاملات املاک بزند.

تصور می کنم که متوجه می شود مرکز شهر تهران، تنها یک مغازه ی این اندازه ای ندارد! و سوژه ها اگر از حداقل دانایی برخورد باشند (بیاید تصور کنیم که برخوردار هستند، چرا که واقعا نمی تونم بپذیرم که یک ساعت و نیم وقتم رو تلف دیدن یک مشت احمق کردم) می گردند و جایی را پیدا می کنند که بتوانند با صاحب ملک کنار بیایند.

در کل بنظر میاد این ۴ نفر مجموعه ی بدبختی های عالم سرشان می آید. من می فهمم که در زندگی گاهی اوضاع شاید به همین بدی باشد. ولی اجازه بدهید این حد از مجموعه ی بدبیاری ها و تصمیمات غیر منطقی را به گردن ضعف فیلمنامه بیاندازم.

فیلمساز برای رسیدن به پایان اش، همه را مهندسی کرده. البته مشکل مهندسی شدنه نیست. هر فیلم خوبی مهندسی می شود. اما در فیلم های متوسط، این مهندسی شدنه خیلی روو اتفاق می افتد. انگار که چشمه ی خلاقیت فیلمساز خشکیده و صرفا سعی می کند با تکنیک مقهورمان کند.

نوع تقطیع پلان ها، کارگردانی و تصویر برداری عالی است و حکایت از حضور یک کارگردان با تجربه دارد.

فیلم در توضیح قصه با تصویر، به خوبی عمل می کند. از سکانس حرف زدن طناز طباطبایی و حضور هومن سیدی دردستشویی و کشیدن سیفون!‌ بگیرید تا هزار و یک جای دیگر.

 لحظه ای که نگار جواهریان می فهمد هومن سیدی به او دروغ گفته، فوق العاده است.

با دیدن این پلان تنش و حجم بالایی از احساسات متناقض در وجود آدم برانگیخته می شود.

اما کمی بعدش حال گیری بود! این چه واکنشی بود جواهریان به سیدی نشون داد! نمی گم باید داد و هورا می کرد یا هرچی، بحثم سر اینه که فیلم ساخته شده تا نگار جواهریان همه چیزش رو جز یه بچه ی به اصطلاح حروم زاده از دست بده!‌

تازه همون هم بی منطقه!‌ نگران جواهریانی که برای کورتاژ به طناز طباطبایی زنگ میزنه، چطور می خواد یه بابا واسه این بچه جور کنه؟ فامیل، دوست و آشنا، مادرش، پدربزرگش، چیزی نمی گن بهش؟

اون وقت جواهریان هم واسه خودش میره مغازه ی سوپی دوستاش.

اصن بابابزرگه مگه شکایت نکرد. هومن سیدی هم که متواریه، تکنیکالی پلیس باید پیگیر ماجرا بشه و خب با کمی تحقیق می فهمه که هومن سیدی و جواهریان با هم بودن. توو فیلم  دوربین پاساژ هم که تصویر هومن سیدی معلومه!‌

خب الان پلیس رو خنگ فرض کردن یا مخاطبا رو؟

بیشتر به نظر میاد کل داستان شکل گرفته تا در قالب یک پایان تمثیلی، به روایت فیلمساز از زندگی برسیم. این اصلا بد نیست که ما به همچین روایتی برسیم.

اونجایی اش بده که فیلمساز به ما توهین می کنه و از هر رابطه ی علی و معلولی  نادرستی برای رسیدن به پایان مورد نظرش استفاده کنه.

در نهایت میشه گفت طلا، خصوصا برای افرادی که به سینمای به اصطلاح اجتماعی این دو دهه ی اخیر ایران علاقه دارن، احتمالا فیلم خوب و قابل دیدنی خواهد بود.

فیلمی با کارگردانی عالی و فیلمنامه ی متوسط.

تئاتر پاییز

پاییز نادر برهانی مرند، یکی دیگر از تاترهایی است که این چند ساله با اقبال خوب مخاطبان و جشنواره ها رو به رو شده و از متنی ایرانی بهره می بره.

داستان چند سال بعد از جنگ حول محور یک خانواده می گذره که شخصیت های متضادی دارن.

یکی از داداش ها مدام در حال دوره کردن خاطرات جنگ و دو کوهه است و دیگری اهل شیطونی های جاهلی!

اینبار تعمدا کاری با داستان تاتر ندارن و صرفا می خوام مولفه هایی که در تاترهای ایرانی و خصوصا این تاتر دیدم رو مشخص کنم.

در تاتر های ایرانی تکیه بر احساسات خیلی بیشتر از تکیه بر فلسفه و منطق عه.

تاتر های ایرانی کمتر دست به کارهای اکسپریمنتال و تجربی میزنن.

داستان های ایرانی (با توجه به مخاطب این تاترها) مزیت رقابتی این آثاره.

استفاده از لهجه ها و اشتباه های کلامی یکی از مرسوم ترین ویژگی های این این تاتر هاست.

از حضور مخاطب در تاتر تقریبا هیچ استفاده ای نمی کنن.

معمولا از داد و هوار بیشتری بهره میگیرن و مملو از صحنه های دعوا هستند.(شاید به تاسی از فرهنگمون، البته شاید)

عموما پایان بندی ضعیفی دارن و اصلا بلد نیستن پایان خوبی رو بسازن

با وجود اینکه در پرورش پیرنگ های فرعی موفق ان، ولی در ساختن یک پیرنگ اصلی چفت و بست دار و ایجاد پیرنگ های فرعی حول اون ناتوانن

 

 

سالگشتگی و شکلک

ایام کرونا هرخیر و برکتی که نداشته، این برکت رو داشته که محتوی بیشتری روی بستر وب قرار گرفته.

از تاتر هایی که تیوال شروع کرده به بلیت فروشی شون به صورت آنلاین تا اکران دومین فیلم، یعنی طلای پروزی شهبازی که خیلی وقت بود منتظرش بودم.

یکی از بهترین این اتفاقات این بود که فیلم تاتر سالگشتگی توسط یک کمپانی آلمانی به صورت رایگان برای بیست و چهار صورت، در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

سالگشتگی، ارجاعات مهمی به یکی از تاترهای پیشین کارگردان، ینی رقص روی لیوان ها داره و طبیعتا برای منی که اون تاتر رو ندیدم، ارجاعات خیلی مفهوم نبود. اما سعی می کنم در ادامه یادداشت رو بدون دونستن معنای دقیق بسیاری از اون ارجاعات جلو ببرم.

سالگشتگی تاتر خوب و مهمیه. دلیل مهم بودن و اهمیتش هم اونجاست که می تونه داستانش رو حول محور خط اصلی و به درستی تعریف کنه، از خود مدیوم تاتر به شکل خلاقانه ای استفاده کنه تا روایتی منحصر بفرد و با ارجاع به گذشته بسازه.

چون نمی خوام داستان لو بره، چیز بیشتری درباره ی خط اصلی قصه نمی گم، جز اینکه داستان در یک استودیوی دوبله می گذره و دو پرسوناژ اصلی داستان، مشغول دوبله کردن فیلم تاتری هستند که سال ها پیش، خودشان بازی کرده اند.

تکرار دیالوگ های یکسان به تناوب و توسط افراد متفاوت، فلسفه حرف زدن جای خود و حرکت داستان به سمت تنش بیشتر (چه بیرونی و چه درونی) تنها از یک نمایشنامه و کارگردانی درست برمی آید.

از این نظر سالگشت یک اثر بسیار مهم در تاتر ایران به شمار می آد.

 

شکلک

این تاتر رو چند سال پیش هم یکبار دیده بودم و امروز هم دوباره فرصتی پیش اومد تا ببینمش. هرچند سری اولی که دیدمش، بنظرم تاتر مهمی نیومد و دوستش نداشتم، اما اینبار اتفاقا دوستش داشتم و بنظرم تاتر بسیار مهمی اومد.

داستان از جهت هایی خیلی شبیه به تاتر نیمه شب پاییزه که چند سال قبلش همین تیم به روی صحنه برده شده بود.

این تاتر تا اندازه ای دچار زمان پریشیه و به نوعی در بخش هایی از داستان، هم در خرداد ۸۸ هستیم و هم در مرداد ۳۲. داستان درباره ی شریف (با بازی نوید محمدزاده) و نرگس، دوست دختر نویده که از نوید حامله است و اونا به یک خونه ی قدیمی پناه میارن .خونه ای که در حقیقت محل زندگی حسن شکلک و عالیه است. حسن شکلکی که از نوچه های شعبون جعفری در کودتا ۲۸ مرداده.

هرچند اثر با هوشمندی سازندگانش از یک اثر شعاری سیاسی و اجتماعی فاصله داره، ولی اگر کمی اینکاره باشید، اشاره و و روایت سازندگان اثر از اتفاقات سیاسی و اجتماعی حیرت انگیزه و قطعا اگر داستان خیلی روو بیان می شد، اثر اجازه ی اجرا پیدا نمی کرد.

به طور کلی میشه گفت، نمایشنامه های ثمینی خوانشی از وضعیت امروز ایران هستن و سعی می کنن در این راه از مولفه های گونه های سنتی هنرنمایشی ایرانی نهایت استفاده رو ببرن. البته نباید از نقش کیومرث مرادی، کارگردان اثر و تمام گروه تاتری اش گذشت که انصافا به بهترین نحو این ایده ها رو اجرا می کنن.

اما در مقابل، نمایشنامه های کوهستانی خیلی بین المللی تر هستن و سعی می کنن از یک زبان و داستان جهانی در تاترهاشون استفاده کنن.

در هر صورت به نظر میرسه هر دو این عزیزان با وجود اینکه از ترفندهای متفاوتی در آثارشون استفاده می کنند، از نمایشنامه نویسان مهم ایران به حساب می آیند و باید در این کمبود نمایشنامه  نویس قابل توجه، قدر همین معدود نمایشنامه نویسان خوب کشور را دانست.

 

کوکوی کبوتران حرم

این تاتر سال ۹۶ موفق شد جایزه ی بهترین نمایشنامه ی جشنواره ی فجر رو ببره و انصافا، از منظر ایرانی بودن و تعریف کردن قصه های مردم پایین جامعه ی سرزمینش، کاملا موفقه.

داستان درباره ی ۱۲ زنه که برای زیارت امام رضا میان مشهد و چند روزی رو در مهمانسرایی که طبقه ی پنجم ساختمانی قرار داره که ازش میشه صن حرم رو دید، مستقر میشن.

این افراد که به جز دو خواهر، همه با هم فامیل اند، درگیر یک عالمه داستان های مختلف هستند که ما با حفظ موقعیت فیزیکی مون در سالن مهمانسرای طبقه پنجم، شاهد این ماجرا ها هستیم.

در جاهای مختلف اثر از نمایش های زنانه ی ایرانی در عصر قاجار استفاده می شه که نشون دهنده ی سواد خوب سازندگان این تاتر از تاریخ هنرهای نمایشی در ایرانه.

این نمایش تونسته با انتخاب یک لوکیشن منحصر بفرد، موقعیت های دراماتیکی بسازه که این افراد هرکدوم داستان هایی از گذشته شون برامون بگن. (و نشون بدن) خنده هایی که از تماشاگر گرفته میشه در اثر کاملا بجاست و موجب میشه تلخی اثر، قابل هضم باشه. بخش تعویض چادرها یکی از به یاد ماندنی ترین صحنه های بصری طول نمایشه و خیلی خوب و خیلی جالب بود که تاتر با پایین آمدن چلچراغ تمام شد.

البته که بنظرم پایان کار جا داشت خیلی بهتر از این ها هم باشد.

اما مساله ی مهمتری که با این اثر داشتم، تعدد شخصیت ها و به طبع آن، ول شدن گاه و بی گاه شخصیت ها بود! شخصیت ها همه الکن باقی می ماندند و ما دلیل سندگلی برخی شخصیت ها را نمی فهمیدیم. تایم نمایش واقعا زیاد بود و من یکی را خسته کرد، هرچند از جذابیت داستان هم نمی شود گذشت.

‍

باید بپذیریم که زندگی مردمان پایین شهر چندان شیرین نبوده و نیست، اما این حد از گذشته های سیاه در زندگی تک تک کارکتر ها هم دیگر بنظرم نامناسب بود.(کاری به این ندارم که چقدر زندگی این قشر سیاه است، بنظرم برای یک اثر نمایشی که مردم عادی مخاطب آن هستند، بیش از اندازه سیاه بود، یعنی سیاهی اش به گونه ای بود که شاید مخاطب را پس می زد)

هرچند که جایی می خوندم که بارها و بارها اثر با تیغ سانسور مواجه شده که اصلا هم غیرقابل انتظار نیست، چرا که همین حالاش هم روی خط قرمز حرکت می کند، اما اثر کاملا اثر خوبی است (عالی نیست) و مسلما برای روی پرده بردنش خیلی زحمت کشیده شده.

 

خروجی پژوهشکده ها

حدودای یک سال پیش بود که یکی از دوستان رو دیدم و کمی گپ زدیم از این ور اون ور و بحث رسید به اینکه هر کدوممون چه می کنیم.

بعد از توضیحات من، گفت منم دارم روی طرح ایجاد یک پژوهشگاه برای یکی از سازمان ها کار میکنم.

(عکس صرفا تزیینی است )

من که خیلی با این کار موافق نبودم، سعی کردم بهش بگم می دونم نیت تو خیره، ولی الان از شهرداری تهران تا شورای شهر کرج هم دیگه واسه خودشون پژوهشکده دارن! تقریبا هر وزارت خونه ای واسه خودش پژوهشگاه داره.

جهاد دانشگاهی و بانک مرکزی و تامین اجتماعی که جای خود.

مجمع تشخیص و نهاد ریاست جمهوری و مجلس و قوه ی قضاییه هم که دارن پژوهشکده هاشون رو. ولی حالا یا خروجی مطلوبی ندارن، یا به حرفاشون عمل نمیشه. من بنظرم بهتره اگه می خواید کاری کنید، چند نفر رو بزارید که خروجی کار این همه نهاد پژوهشی دیگه رو بررسی کنن.

حالا کاری به این نداریم که این دوست ما رو هم عزیزان چند ماه بعد کنار زدن و در نهایت کاری که خودشون می خواستن رو کردن و اون نهاد که یک پژوهشکده ی کوچک در حوزه ی تخصصی خودش داشت، داره یک پژوهشگاه بزرگ با قابلیت سرک کشی به حیطه های دیگه راه می اندازه.

اما نکته ای که یک گوشه ای از ذهن منو این چند روزه به خودش مشغول کرده اینه که:

ما این همه دانشگاه و این همه پژوهشکده در کشور داریم.

خروجی این ها کجاست؟ چرا ما سال به سال، در ملموس ترین شاخص ها (از جی دی پی گرفته تا رشد اقتصادی و شاخص فساد و ... ) داریم افت می کنیم؟

چرا ما داریم از همه جای جهان عقب می افتیم؟ چرا صدای این همه پژوهشکده در نمیاد؟

اگر درمیاد و به سازمان های خودشون اطلاع می دن و احتمالا نقشه ی راه می دن، چرا اجرایی نمیشه؟ یا اگه میشه، چرا به شکست میخوره؟ یا اگر موفق میشه، چرا دیده نمیشه؟

من واقعا در حدی مطلع نیستم و اصلا سوادش رو ندارم که بتونم نظر کارشناسی درباره ی این سیستم ها بدم (دقیقا جون میده واسه اینکه یکی از پژوهشگاه ها بیاد یه پروژه ی تپل در این باره تعریف کنه و کلی پول به باد بده) اما چیزایی که بنظرم میاد رو این پایین می نویسم، طبیعتا هم فقط دارم حس و شهودم رو از دیده هام می نویسم و هیچ دلیلی برای درست بودن حرفام ندارم:

• بخش زیادی از افرادی که در این شوراها هستن، بازنشتگان یا افراد در شرف بازنشستگی سیستم ها هستند و این آخر کاری می خواهند تا آخرین قطره از سیستم بکنند. در جلسات هم موزشان را می خورند و باقی را تماشا میکنند و زمانی حرف میزنند که منافع رفقایشان در سیستم تحت شعاع قرار گرفته باشد. البته به جوان گرایی اهمیت می دهند و از هر فرصتی برای اینکه پروژه های سیستم را به فرزندان و نزدیکان خود واگذار کنند، دریغ نمی کنند.
• بخش زیادی از افرادی که در این شوراها هستن، بازنشتگان یا افراد در شرف بازنشستگی سیستم ها هستند که اتفاقا افراد با سواد و با تجربه ی سیستم ها هستند. ولی چون سیستم احساس کرده که مزاحم اند و نمیگذراند مدیران نالایق کارشان را بکنند (و اگر این افراد کنار مدیران نالایق قرار بگیرند، بی سوادی مدیران بیشتر توی چشم میاد) آن ها را به حاشیه رانده اند. این افراد یا بیخیال شده اند و فقط حقوقشان را می گیرند، یا هنوز احساس مسولیت می کنند و با جدیت در جلسه ها سعی می کنند راهکار بدهند، ولی موز خوران که معمولا مدیریت بالادستی پژوهشکده را بر عهده دارند،با پرتابی سه امتیازی بررسی های کارشناسی را درون سطل آشغال می اندازند و کار خودشان را می کنند.
• بخش زیادی از افرادی که در این سیستم ها هستند، جوانان هستند که به صورت نسبی یا سببی با موز خوران رابطه دارند. پژوهشکده ها با توجه به وجهه ی علمی شان نقطه ی خوبی برای ورود جوانان به سیستم و تبدیل شدن آن ها به موز خورهای آینده هستند.
• بخش زیادی از افرادی که در این سیستم ها هستند، جوانان هستند که اتفاقا دارای صلاحیت های علمی بالایی هستند، ولی چون کار اجرایی نکرده اند، توان دادن مشاوره های بدرد بخور به سیستم را ندارند و فعلا خودشان را با حقوق بخور نمیر اداره راضی کرده اند تا راه و چاه را خوب یادبگیرند و بعدش، شرکت مشاوره ی خصوصی خودشان را بیرون از اداره راه اندازی کنند.
• در بسیاری از اداره ها، موز خوران جوان و پیر کنار هم می نشینند و راه حل می دهند. این راه حل ها که تضمین کننده ی ثروتمند شدن نزدیکان موزان خوران است، توسط سیستم اجرا می شود و نتایج نامطلبوش، دید سیستم نسبت به نظرات کارشناسی و طرح های پژوهشی را مخدوش می کند.
• بنظر می آید در بسیاری از موارد، خروجی پژوهشکده ها خروجی خوبی است، اما سیستم به شکل ساختار یافته، کار خودش را می کند! چرا که منافع موز خوران درون سیستم در این مساله نهفته است.
• بعضی وقت ها نظر پژوهشی خوبی داده می شود، توسط سیستم هم به خوبی اجرا می شود، نتیجه هم مطلوب است، اما موزخوران چون منافعشان در این رویه نیست در رسانه هایشان بوق و کرنا می کنند که این کار چقدر فاجعه آمیز بوده و خطر در راه است. برای موارد دیگر می توان فکر چاره بود، اما این مشکل آخر را بعید می دانم به این راحتی ها بتوان حل کرد.

نتیجه گیری: عامل تمامی مشکلات موز است!

گفتمان مشترک

دکتر محمود سریع القلم به تازگی مطلبی در وب سایتشون منتشر کردن با عنوان

 چرا جامعۀ ما دموکراتیک نمی شود؟

اکیدا بهتون توصیه می کنم حتما یادداشت ایشون رو با دقت بخونید.

دکتر سریع القلم به نکته ی بسیار مهمی اشاره کردن که شاید شما هم مثل من کمتر بهش دقت کرده باشید.

طبقه ی به اصطلاح الیت جامعه ی ما ، مملو از دسته ها و گروه های متعددی است که این دسته ها بعضا با هم هیچ گفتمان مشترکی ندارن.

به این معنا که حتی رفرنس های این گروه ها در منظومه های متفاوتی قرار دارند، آن وقت ما چگونه انتظار داریم که آدم های مختلف این طبقه ی به اصطلاح الیت به یک درک مشترک از یک مفهموم برسند؟

عدالت

قانون

خروج

دعوت می کنم که این روزها به تماشا حاتمی کیا در اکران آنلاین آن بنشینید. اکیدا قصد نداشتم و ندارم به دلایلی درباره ی این فیلم در فضای عمومی بنویسم و حرفی بزنم. اما از شما دعوت می کنم که به معنایی از مفاهیم بالا که در ذهن کارگردان خروج وجود دارد بیندیشید.

چقدر به مفاهیمی که از این واژه ها در ذهن شما وجود دارد ، دور یا نزدیک است؟

فاصله ی درک ما از مفاهیم در این روزگار حیرت انگیز است. البته دلیل آن هم مشخص است. با گسترش اینترنت فرقی نمی کند کجای دنیا باشی. همیشه و همه جا به هر منبعی که بخواهی دسترسی داری.

این در شرایطی است که ما اصلا و اصولا درباره ی پدیده های مدرن نیندیشیده ایم و اصلا بسیاری از این پدیده های مدرن ،‌شاید نیاز ما در آن دوره نبوده که به آن ها فکر نکردیم!

آن وقت چیزی که نفهمیدیم را به زور وارد کردیم. (شاید احساس کردیم بلاخره هرچه نداشته باشد کلاس دارد)

همین شد که بعد از چند سال که حالا اتفاقا هم به آن مفاهمیم نیاز داشتیم و هم دقیقا نمی دانستیم یعنی چی، دست به مفهموم سازی زدیم.

هرکه هم گفت خب این چیزی که شما ساختید ربطی به اون چیزی که در غرب هست و ما این رو از اونا گرفتیم، نداره.

دوستان گفتند: شما نمی فهمید! ما این ها رو بومی سازی کردیم. (بخونید هم وزن خودمون پایین اوردیم)

این شد که مفاهیمی نظیر عدالت  و قانون توسط هر گروهی و با توجه به منافعشان مفهوم پردازی می شود. (بلاخره شاید برای ما آب نداشته باشه ، ولی برای بعضی ها مثله اینکه اتفاقا نان خوبی هم داره)

داشتم فکر می کردم

تازه ما برای عدالت ، قانون و تعابیری از این دست، واژه داریم.

داستان داریم

افسانه داریم

اگر گذشته را نبش قبر کنیم ، بلاخره یک چیزهایی ته مه ها پیدا می کنیم.

ولی برای آن مفاهیم مدرنی  که هیچ واژه ای نداریم چه؟

منظورم آن هایی است که حتی داستان و افسانه ای هم برایشان نداریم.

یعنی اصلا تا بحال بهشان فکر نکرده ایم؟

اصلا آیا می تونیم بهشون فکر کنیم؟

آیا می توانیم لیستی از مفاهیمی که در نقاط دیگر دنیا وجود دارد و ما نداریم ، تهیه کرد؟ آیا اینکار مفید است؟

ما چه مفاهیمی داریم که کمتر نقطه ای از جهان به آن فکر می کند؟

چرا ما برای برخی مفاهیم یکسان، این همه واژه داریم، آیا ما به این مفاهیم خیلی بیشتر فکر می کنیم؟

اصلا ما امروز کجای دنیا ایستاده ایم ؟

آیا ممکن است ما صرفا در توهمی از جایگاهمان قرار داشته باشیم؟

اصلا باید چه کار کرد الان؟

گفتگوی ملی راه انداخت درباره ی عدالت و قانون و مفاهیم دیگر

گروه های مختلف در طبقه ی الیت مدام در تربیونهاشون به هم می تازند، تهش که چی؟

وقتی ما ادبیات یکسانی برای حرف زدن نداریم، چگونه می توانیم به نتیجه برسیم؟

یعنی تنها کاری که باید بکنیم این است که منتظر بنشینیم تا نسل عوض شود و امیدوارم باشیم نسل جدید، گونه ی دیگری فکر کند؟

نظر شما چیست؟

از محمد معماریان تا محمد معماریان

این چند روزی که دیگه حسابی قرنطینه!‌ برمن مسلط شده  و کار کردن برام سخت شده ، به خوندن و شنیدن مطالب ترجمان می گذرونم و واقعا ، چقدرخوبن این تیم ترجمان و چقدر مقالات و کتاب های خوبی رو ترجمه می کنن.

یکی از مترجمان اصلی این تیم ، محمد معماریانه

می خواستم کمی سرچ کنم تا با این آدم بیشتر آشنا شم

 در اولین نتیجه ی سرچ ،‌این محمد معماریان رو پیدا کردم! (پیراهن آبی)

یک میلیون هم فالوور داره

کاری به این ندارم که به عقیده ی من  جایگاه این کجا و آن کجا

حتی به این هم کاری ندارم که از تعداد نظرات و تاریخ آخرین آپدیت ، معلومه همچین هم کسی به وبلاگ محمد معماریان مترجم سر نمی زنه و اون ور ، دوست عزیزمون یک میلیون فالوور داره و نکته ی جالبترش اینجاست که ویدیو هایی که میسازه برای من اصلا خنده دار نیست.

ولی داشتم فکر می کردم چقدر تمام این ویدیوهای به اصطلاح طنز الگوهای فیلمفارسی ها رو دارن بازتولید می کنن. به نوعی میشه گفت امروز که رسانه های رسمی ایران نه می خوان و نه می تونن فرهنگ پاپ جوانان شهری رو نشون بدن ، این ویدیو های طنز اینستاگرامی هستن که به بازنمایی تفکرات، رویاها و آرمان های این طبقه می پردازن و اصلا دلیل اقبال بهشون هم همین نکته است.

داشتم فکر می کردم که چقدر در دوران عجیبی هستیم که به اصطلاح هکرهایی مثل بهروز کمالیان (تامین کننده ی امنیت پیج اینستاگرامی محمد معماریان) ، تبدیل به شومن های کت و شلواری اینستاگرام شدن و تصاویری با بادیگارد و در لوکیشن ولنجک از خودشون منتشر می کنن.

تازه ، بعید می دونم محمد معماریان مترجم با این کتاب هایی که ترجمه کرده ، درآمدی حتی نصف درآمد محمد معماریان اینستاگرامر داشته باشه.

نمی دونم ، فقط می خواستم این اطلاعات که احتمالا به درد هیچ کس نمی خوره رو با شما هم به اشتراک بذارم که دیگه دارم از ادامه ی این شرایط کرونایی خل میشم!

پی نوشت: طبیعتا باید برای رفع هرگونه سو تفاهم تاکید کنم که این متن خدایی ناکرده قصد توهین یا حتی انتقاد نسبت به هیچ کدام از این عزیزان رو نداره و من به شخصه مخلص همه ی دوستان هستم.